Umowy kredytów frankowych z Bankiem BPH mają inną konstrukcję od pozostałych umów frankowych funkcjonujących na rynku. Wynika to z tego, że w § 17 umowy bank zawarł sposób ustalania kursu franka szwajcarskiego. Kurs ten stanowi sumę kursu średniego NBP plus marża banku. Jednak ani wysokość marży, ani sposób jej ustalania nie zostały opisane w umowie. W konsekwencji bank ma wyraźny wpływ na kształtowanie kursu CHF stosowanego w rozliczeniach z konsumentami. W konsekwencji sam bank jak i niektóre sądy stoją na stanowisku, że z umowy można usunąć samą „marżę” i pozostawić pozostałe postanowienia umowy, a rozliczenie z kredytobiorcami oprzeć o kurs średni NBP. Tego typu podejście zostało zaprezentowane m.in. w wyroku Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 września 2021 r.
Powyższe podejście jest mylne i odosobnione. W większości orzeczeń sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego widoczna jest tendencja do uznania za abuzywne nie tylko postanowień dotyczących sposobu ustalania kursu CHF ale całej klauzuli indeksacyjnej. Takie stanowisko w sprawach przeciwko Bankowi BPH S.A. zajął m.in.:
- Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z dnia 18 października 2021 r., sygn. akt I C 860/20;
- Sąd Okręgowy w Szczecinie w wyroku z dnia 16 lipca 2021 r., sygn. akt I C 385/20;
- Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 16.11.2021 r., sygn. akt XXVIII C 2650/21;
- Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 05.10.2021 r., sygn. akt XII C 1602/19;
- Sąd Okręgowy w Warszawie w wyrok z dnia 29.09.2021 r., sygn. akt II C 3087/20,
- Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, sygn. akt II C 573/20, wyrok z dnia 15.03.2021 r.;
- Sąd Okręgowy w Warszawie, sygn. akt I C 1408/16, wyrok z dnia 07.12.2020 r.
- Sąd Rejonowy Warszawa-Śródmieście, sygn. akt VI C 793/19, wyrok z dnia 05.03.2020 r.;
- Sąd Rejonowy w Olsztynie, sygn. akt I C 3575/19, wyrok z dnia 21.02.2020 r.
- Sąd Najwyższy, sygn. akt IV CSK 309/18, wyrok z dnia 29.10.2019 r.;
- Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, sygn. akt III C 1142/17, wyrok z dnia 10.04.2019 r.;
- Sąd Rejonowy Warszawa-Śródmieście, sygn. akt VI C 688/18, wyrok z dnia 12.03.2019 r.;
- Sąd Okręgowy w Warszawie, sygn. akt. XXV C 1960/17, wyrok z dnia 14.01.2019;
- Sąd Apelacyjny w Białymstoku, sygn. akt. ACa 674/17, wyrok z dnia 17.01.2018;
Również w ocenie naszej kancelarii usunięcie wyłącznie klauzuli dot. marży jest niedopuszczalne, gdyż marża stanowi nieodłączny element niedozwolonego mechanizmu ustalania kursów wymiany walut. Klauzula przeliczeniowa musi zatem zostać wyeliminowana z umowy w całości, bez możliwości jej podziału.
Dodatkowo za nieważnością spornej umowy przemawia nie tylko niedozwolony charakter klauzuli przeliczeniowej, ale abuzywności całej klauzuli indeksacyjnej. Takie ukształtownie umowy kredytu, gdzie kwota kredytu jest waloryzowana kursem waluty obcej, a wypłacana w złotych polskich prowadzi do nierównomiernego rozłożenia ryzyka obu stron umowy. Niewątpliwie ryzyko zawierania tego typu transakcji zawsze wiąże się z ryzykiem zmiany kursu waluty waloryzacji. Jednak w realiach niniejszej sprawy ryzyko banku ogranicza się jedynie do kwoty wypłaconego kredytu. Natomiast ryzyko kredytobiorców jest niczym nieograniczone. Spowodowane jest to po pierwsze tym, że bank zawierając umowę kredytu indeksowanego do CHF w cale nie musi dysponować odpowiednią kwotą waluty obcej, gdyż kredyt i tak jest wypłacany w złotych polskich. Po drugie kurs waluty obecnej może spaść co najwyżej do zera, natomiast rosnąć może w nieskończoność. Takie ukształtowanie umowy kredytu faworyzuje silniejszą stronę stosunku zobowiązaniowego, kosztem konsumentów. Jednocześnie świadczy to o abuzywnym charakterze klauzuli indeksacyjnej oraz klauzuli kursowej (przeliczeniowej).
Skutkiem uznania za abuzywne klauzuli indeksacyjnej oraz/lub klauzuli przeliczeniowej jest nieważność spornej umowy, z uwagi na to, że odpada pierwotny cel, dla którego strony zawarły tego typu umowę. Bez znaczenia jest zatem czy umowę obiektywnie można dalej wykonywać np. stosując do wzajemnych rozliczeń kurs średni NBP.